Beyindeki iskemik gliotik odaklar

Baş dönmesi, baş ağrısı, migren vb gibi nedenlerle beyin MR'ı çekilen hastalarda, rastlantısal olarak görülen beyaz odaklar iskemik gliotik olarak adlandırılarak genelde önemsenmeden geçilir. Ancak bu gliotik odaklar nedir ve ne anlam ifade eder. Önemi nedir ve nasıl önlenir?

İskemik gliotik odaklar, aslında oksijensiz kalarak ölen sinir hücrelerimizin bulunduğu alanlarda oluşan ve MR'da beyaz noktalar şeklinde görülen alanlardır. Normalde beyin dokumuzda ana damarlar dışında tüm beyin dokusuna yayılmış mikroskopik kılcal damarlar da bulunur. İşte bu damarların tıkanması sonucu, beyinde çok küçük milimetrik de olsa, belirli bir alana giden kan akışı durduğunda bu alandaki sinir hücreleri besinsiz ve oksijensiz kalarak gliozis adı verilen ölü dokuyu oluşturur. Bu milimetrik ölü doku alanları (gliotik odaklar) beyin MR'ında küçük beyaz odaklar olarak görülürler. 

Vücudun tüm damarlarında oluşabilecek damar daralmaları veya tıkanıklıklar beyin doksunu besleyen kılcal damarlarda da gelişebilir.  Birkaç durum beyinde bu tıkanıklığa sebep olabilir.

Öncelikle kalp damar sağlığımızı bozan ve vücudumuzdaki damarlarda plak ve damar sertliğine yol açan tüm durumlar beyin damarlarımızı da olumsuz etkileyerek beyinde kılcal damar tıkanıklıkları yaratabilir.  Bunlar kolesterol yüksekliği, şeker hastalığı, yüksek tansiyon, kalp hastalığı, ritm bozuklukları, koroner kalp hastalığı, metabolik sendrom vb gibi genel sağlık sorunlarıdır. Ancak damar sağlığını bozan tüm diğer durumlar beyin sağlığımızı da etkiler.

Bunun dışında pıhtı atmaya meyilli hastalar, mutlaka kan sulandırıcı kullanması gereken hasta grubu, gliotik odaklar açısından risk altındadır. 

Ayrıca normal yaşlanma süreci de gliotik odakların oluşmasına zemin hazırlayabilir ve insanların bir kısmında yaşlanma sürecine bağlı gliotik odaklar oluşabilir.

Beyinde görülen gliotik iskemik odaklar bazen akut enfarkt alanları (milimetrik inme odakları), vaskülit hastalığı, MS hastalığı gibi yine beyinde beyaz odaklar olarak görülen birtakım hastalıklar ile karışabilir. Ancak bu odaklar, gliotik odakların tipik görünümleri, beyindeki dağılım ve yerleşim alanları, hastanın klinik bilgisi ve hikayesi göz önüne alınarak ayırt edilebilirler. Arada kalınan nadir durumlarda takip edilmeleri gerekebilir.

İskemik gliotik odakların çok fazla artması ve beyin dokusunda yaygın bir alanda izlenmesi durumunda multienfarkt demans denilen bir demans tipine sebep olabilir. Bu nedenle genel sağlık önlemlerinin alınması önem arzeder.

İskemik gliotik odaklar için genel sağlık önlemlerine dikkat etmek gerekir. Damar sağlığımızı etkileyecek her durum beyin damarlarımızı da etkileyebilir. Bu nedenle şeker ve kolesterol kontrolü, sağlıklı beslenme, aşırı kiloların verilmesi, kalp hastalıkları ve ritm bozuklukları açısından kontrol altında olunması, yüksek tansiyondan korunma gibi önlemler alınabilir. Sporun hayat tarzı değişikliğine eklenmesi de önemlerden biri olarak düşünülebilir.